Μωυσέως Μοναχού Αγιορείτου: Διέξοδοι στη μοναξιά του σύγχρονου ανθρώπου

Ειλικρινά, δυσκολεύομαι αρκετά, παρότι ίσως σας φανεί παράξενο, να πείσω τον εαυτό μου για την αξία μιας ακόμη ομιλίας. Φοβάμαι πως δεν θα πρωτοτυπήσω καθόλου, αν και γνωρίζω πως η αξία του λόγου δεν έγκειται στην πρωτοτυπία.


Ελπίζω στην υπομονή σας. Θα επιθυμούσα μέσα από μια σύντομη παρουσίαση της κατάστασης που σεις καθημερινά ζείτε, να σας υπενθυμίσω μερικά λόγια που πηγάζουν από παραθεωρημένα κείμενα θείας σοφίας και αγάπης. Θα χαιρόμουν να τα κατάφερνα να σας εμπνεύσω και να σας οδηγήσω σε μια διέξοδο, δίχως να προσπαθήσω να σας πείσω, σεβόμενος απολύτως τη θεόσδοτη ελεύθερη βούλησή σας. Θ’ ανοίξουμε λοιπόν μαζί ένα παράθυρο για να ξαναδούμε τον κόσμο…


Ένα κόσμο πολύβουο, πολυπρόσωπο κι απρόσωπο, που τον διάλογο έχει υποκαταστήσει με μυριόστομη αντιφώνηση συνθημάτων και η μέθη του τον έχει κάνει μέσα στη μαζοποίηση να έχει χάσει την προσωπικότητά του και να κυριαρχείται από το συναίσθημα της αγέλης.


Στην πολυκατοικία δεν είναι γνωστοί όλοι οι ένοικοι. Στην πολυκατοικία χάθηκε η γειτονιά, που μοιραζόσουν το ψωμί κι οι πόρτες ήταν ανοιχτές. Οι σχέσεις εξαντλούνται σε μια καλημέρα μέσα στο ασανσέρ κι ένα τυποποιημένο και βιαστικό χαμόγελο δίνοντας τον λογαριασμό των κοινοχρήστων. Στις επαρχιακές πόλεις γίνεται φιλότιμη προσπάθεια να διατηρηθούν εθιμοτυπικές επισκέψεις και το κουτσομπολιό.


Στο δρόμο σκουντουφλά ο ένας πάνω στον άλλο, στο λεωφορείο στριμώχνονται, στα κέντρα διασκεδάσεως δεν βρίσκεις θέση. Στο σχολείο, στο σπίτι, στο κατάστημα, παντού, κουβαλά ο άνθρωπος την πλήξη και την ανία του, πολλές φορές και δίχως να συνειδητοποιεί πλήρως κι η κατάσταση αυτή να έχει γίνει απλή συνήθεια δίχως και να απασχολεί πια. Οι καθημερινές ασχολίες δεν αφήνουν ποτέ μόνους τους ανθρώπους για να τα πούνε με τον εαυτό τους.


Η μοναξιά δεν εξοβελίζεται μ’ ευφυείς συνταγές ψυχολόγων, κοινωνιολόγων, συγγραφέων και κηρύκων. Θέλει προσωπικό αγώνα, εσωτερική τακτοποίηση, μετωπική σύγκρουση με την υπαρξιακή άγνωστη ταυτότητά μας, ανδρεία ενδοσκαφή προς ανεύρεση του πρωτόκτιστου κάλλους, ταπεινή προσκύνηση του Θεού, προς μαθητεία και βοήθεια, ειλικρινή και τίμια έξοδο προς συνάντηση των άλλων, με πνεύμα θυσίας, με διάθεση κατανοήσεως και παραδοχής, αλληλοσυμπληρώσεως και αλληλοβοηθείας.


Έτσι η στείρα και πικρή μοναξιά του ανθρώπου μπορεί να μεταβληθεί σε γόνιμη πηγή, με ύδατα ανυπέρβλητης γοητευτικότητας και δυναμικότητας, εμβαθύνοντας στην ολότητά του κι ανακαλύπτοντας τις δυνάμεις του, την αυθεντικότητα του θεόμορφου προσώπου του.


Μόνο ο εσωτερικό ισορροπημένος άνθρωπος και τακτοποιημένος μπορεί να έχει αγαθές σχέσεις με τους άλλους, σχέσεις που άρχισαν με τη βοήθεια του Θεού, και του έδωσαν τη δύναμη γι’ αυτή την κουβέντα με τον εαυτό του. Έτσι οι άλλοι γίνονται συλλειτουργοί στο μυστήριο της λειτουργίας της ζωής, όπου μεταλαμβάνουμε ο ένας του άλλου, με την προσευχή, τη φιλία, τον γάμο και παρηγοριόμαστε στο πολυκύμαντο αυτό ταξίδι της εφήμερης ζωής μας.


Φοβάσαι; Μη φοβάσαι να σκέφτεσαι τον Θεό. Πήγαινε στην εκκλησία και κάτσε σε μια γωνιά ήσυχος. Μόνο ο Θεός μπορεί να σε λυτρώσει από τους φόβους. Με συγχωρείτε που δυσκολεύομαι να είμαι αναλυτικός. Δεν νομίζω άλλωστε πως χρειάζεται. Πρέπει να νοιώσεις πως οι σχέσεις σου με τον Θεό είναι θέμα δικό σου, Παρότι είναι δύσκολο εντούτοις πρέπει να κοιτάξει να βρει κανείς ένα καλό πνευματικό οδηγό. Δε συμφέρει ν’ ανοίγεις εύκολα την ψυχή σου στον καθένα. Η ψυχή του ανθρώπου είναι απύθμενο μυστήριο. Θα είναι πολύ τυχερός κανείς αν μπορέσει να βρει στη ζωή του ένα πρόσωπο που θα το σέβεται, θα το αγαπά και θα το εμπιστεύεται και με χαρά θα το ακολουθεί. Κι όσο νωρίτερα γίνει αυτό τόσο καλύτερα.


Την πρώτη θέση της καρδιάς μας καλείται να έχει ο Θεός. Οι άλλοι ας είναι μεσάζοντες της προσαγωγής μας σε Αυτόν ως παρρησία, εμπειρία, γνώση και διάκριση έχοντες των μονοπατιών που οδηγούν σε Αυτόν και του φωτός που χύνει στους επικαλουμένους του.


Μα ποιος είναι αυτός ο Θεός, πάτερ μου, θα μου πείτε. Δεν τον είδαμε, δεν τον ακούσαμε, δεν αισθανόμαστε την ανάγκη του, είναι ίσως τόσο μακρυά… Ασχολείται μ’ εμάς; Τι ανάγκη μας έχει; Τι μας θέλει; Και δίχως αυτόν δεν μπορεί να πάει καλά η ζωή μας όπως εκατομμυρίων ανθρώπων που τον αγνοούν; Εύκολα θα έλεγα ερωτήματα, φυσικά, ανθρώπινα, νεανικά, συνήθη. Στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία η ύπαρξη του Θεού μπορεί ν’ αποδειχτεί με τη φυσική λογική. Μόνο γι’ αυτό το δόγμα δεν θα μπορούσα να ‘μια ποτέ καθολικός. Αν είχα τον Θεό σαν ένα άλλο σαν κι εμένα, έξω από μένα, μόνο που να είναι δυνατότερός μου, τότε θα ήμουν υποχρεωμένος να τον ξεχάσω. Αλλά κι ο Θεός δεσμοφύλακας, εφοριακός, εκδικητής και γέρος πλούσιος, που μας παρουσιάστηκε από συγγενείς, δασκάλους και κληρικούς θα θεωρούσα καθήκον μου να τον αψηφίσω τελείως. Ο Θεός δεν είναι αυτός. Είναι ανάγκη να πούμε πως ο άνθρωπος ούτε με τον Θεό θέλει να είναι, αλλ’ ούτε μπορεί να ζήσει χωρίς αυτόν;


Ήρθαν δύο συνομίληκοί σας στο Άγιον Όρος, μ’ έξαλλη κόμμωση κι αμφίεση. Δυσκολευόμενοι ανάμεσα σ’ ένα μικρό ακροατήριο που «ξεναγείτο» κάθησαν διακριτικά στο τέλος και μας πλησίασαν. Σας μεταφέρω τις πρώτες κουβέντες του διαλόγου μας αυτολεξεί:


- Θα μπορούσαμε να σας ρωτήσουμε κάτι;
- Ευχαρίστως!
- Αν σας έλεγε κάποιος πως δεν υπάρχει Θεός τι θα του κάνατε;
- Τι θα του έκανα;
- Μάλιστα.
- Μήπως είναι δική σας η ερώτηση;
- Αν σας πούμε ναι;
- Αν σας πω κι εγώ πως είναι και δική μου;
- Δική σας; Εσείς, ένας μοναχός;
- Δεν πιστεύω στον Θεό που μας παρουσιάστηκε. Ένα Θεό άγαλμα, ξένο, μακρινό, απρόσιτο…
Μείναμε να κουβεντιάζουμε ώρες. Φεύγοντας την άλλη μέρα μου είπαν:
- Και μεις νομίζαμε άλλα…


Ναι, πολλοί νομίζουν άλλα. Είναι ανέντιμο να μιλάς για κάτι που δεν γνωρίζεις, να κατηγορείς το φως, τη ζωή, την αλήθεια, συ που ζεις στο σκοτάδι και στην απάτη. Είναι στενομυαλιά. Μα η στενομυαλιά θα θεραπευτεί τη στιγμή που θα την παραδεχθείς. Όσο θα τη θεωρείς ευφυΐα, ελευθερία και δόξα θα ταλαιπωρείσαι πικρά.
Είναι αλήθεια, πως οι άλλοι μας απομάκρυναν από τον Θεό και μάλιστα αυτοί που καλούνται να μας συνάξουν κοντά Του. Αυτοί οι αξιοδάκρυτοι που δεν πίστευαν αυτά που έλεγαν και δεν τα ζούσαν, ανέντιμοι υποκριτές. Μα τα ποσοστά ευθύνης κυμαίνονται και αιωρούνται επί πολλών κεφαλών και δεν απομακρύνονται καθόλου των δικών μας. Ο καθένας θα δώσει λόγο για τις προσωπικές του πράξεις.


Ό,τι κι αν έγινε μέχρι χθες μπορεί να διορθωθεί σήμερα, τώρα. Όλοι ζητούν το αποτίναγμα του νέφους που στεφανώνει τις πόλεις μας και κανείς δεν κάνει μια κίνηση. Αγνοεί; Δειλιάζει; Φοβάται; Τι συμβαίνει;


Η Ορθόδοξη πνευματικότητα έχει μια κληρονομιά αγιότητος, επιδεικνύει τρόπο επικίνδυνης ζωής κι όχι φλυαρίες κι ατέρμονες συζητήσεις των σχολαστικών, με τους ορισμούς των ορθολογιστών και τις πομπώδεις δισασκαλίες των ηθικιστών. Κελαρύζει δροσερό νεράκι στα χωράφια των καρδιών και ξεδιψά πραγματικές ανάγκες απαιτητικών ανθρώπων. Ο ασκητισμός της, η ταπείνωσή της μας οδηγούν σε πεδίο βολής και εκτόξευσης. Η Ορθοδοξία δεν είναι η πιστή τήρηση μερικών υποχρεωτικών κανόνων κι ενός τυπικού που θα πρέπει να απομνημονευθεί. Μάλλον πρέπει να σιωπήσουμε και να ακινητοποιηθούμε. Να μη μιλάμε πολύ ούτε περί Θεού, αλλά να αποκτήσουμε τρόπο ζωής διαφορετικό. Η ζωή μας να μιλά. Κι όχι να μιλά για να μιλά. Η παραδοχή και η κατανόηση των άλλων είναι μια από τις οδούς της θεώσεως και της καταργήσεως της μοναξιάς. Γνωρίζω καλά πως όλοι αυτό ποθείτε κι ας μην το εκφράζετε, αυτό φανερώνει κι η τυχόν αντίδρασή σας στη φτώχεια μου.


Πρέπει ν’ αφήσουμε τα πολλά, όσα δεν είναι αναγκαία, τις γενικότητες και τις ασάφειες. Ο Παπαδιαμάντης λέει. κάθε γενικότητα γελοιότητα κι ένας άλλος σύγχρονος σοφός: «Αν προσπαθήσεις να δεις τα πάντα, δεν θα δεις τίποτε» (Βιττγκενστάϊν Λ.). Να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, πιο συγκεντρωμένοι πιο προσεκτικοί, πιο λιτοί. Να γνωρίσουμε τη σπουδαιότητα της απλότητας. Να είμαστε ευχαριστημένοι μ’ ένα πειθαρχημένο εαυτό. Πρέπει κατά τον απόστολο Παύλο να πεθαίνουμε κάθε μέρα. Αυτό σημαίνει να κάνω ότι θέλω τον εαυτό μου κι όχι ότι θέλει αυτός εμένα. Αυτή είναι η πραγματική ελευθερία. Η λύση του αδιεξόδου. Είναι μεγάλη υπόθεση αυτή. Για σκεφθείτε τη. Ακόμη αυτός ο θάνατος ο καθημερινός σημαίνει πως ν’ αρέσω στον Θεό κι όχι πως θα θαυμάζομαι από τους ανθρώπους.


Δεν χρειάζεται να τα καταλάβουμε αμέσως όλα. Ο σεβασμός μας στις Άγιες Γραφές και στον τίμιο αγώνα αγίων ανθρώπων, ότι κάτι αν δεν καταλαβαίνουμε ας ικανοποιείται με το ν’ αφήνει ακατανόητο και δεν θ’ αργήσει η ώρα που θα φωτιστούμε και θα το κατανοήσουμε. Το να διαστρέφουμε όμως τις έννοιες, για να τις ταιριάσουμε στις ιδέες μας, είναι εγωισμός κι αρχή πλάνης και αιρέσεως.


Όπως κανείς δεν πηγαίνει στον στρατό για να καλοπεράσει έτσι κι η πνευματική ζωή, η εν Χριστώ, είναι αγώνας διαρκής δίχως άγχος, μα με αγωνία. Μια μάχη σώμα με σώμα, όπου πρέπει να σφαγείς, να θανατωθείς, για ν’ αναστηθείς. Κι αυτό γίνεται ήρεμα, σιγά, ανεπαίσθητα, αργά ή σύντομα, ανάλογα με τον πόθο και την αγαπητική βούληση του Θεού. Προσκαλεί συνεχώς, προκαλεί επιτηδείως κι ευγενώς ο Θεός, ο Θεός τον άνθρωπο, να δώσει στον εαυτό του χρόνο, να ηρεμήσει και να σκεφτεί και να μη ζει σ’ ένα συνεχή στρόβιλο δραστηριότητας. Θα ήταν αρκετό στον Θεό να υπομένει ο άνθρωπος τον δύσκολο χαρακτήρα του, αφού τον παραδεχτεί, ν’ αφοσιωθεί στην άρρωστη γυναίκα του ο σύζυγος, ν’ αγαπήσει τους απρόκοφτους μαθητές του ο δάσκαλος, να κατανοήσει την απαιτητική και παράξενη μάνα του ο γιος. Είναι ένας πειρασμός να αρκεστεί κανείς στο ολίγο. Θεωρεί ότι μόνο έκτακτα, μεγάλα και συνταρακτικά γεγονότα θα τον αναδείξουν. Φαντάζεται ευεργέτη της ανθρωπότητας τον εφευρέτη και ιεραπόστολο της Αφρικής. Δεν μπορεί να βλέπει τον Χριστό ν’ αφήνει τα 99 πρόβατα για να πάει στους γκρεμούς να βρει το χαμένο ένα.



Νομίζουμε ότι θα μας ζητήσει ο Θεός πολλά.

Θα ζητήσει μόνο αυτά που μπορούσαμε να κάνουμε και δεν κάναμε.



Δε θα ζητήσει καρπούς εκεί που δεν έσπειρε. Δεν θα πει στον τραυλό γιατί δεν έγινε ιεροκήρυκας και στον χωλό δρομέας. Θα δώσουμε λόγο γι’ αυτό ακριβώς που μπορούσαμε να κάνουμε και δεν κάναμε. Θα λαθεύουμε, θα σκοντάφτουμε, θα πέφτουμε, μα θα σηκωνόμαστε. Έχει τόση άπλα, τόση άνεση, τόση ευρυχωρία, η Εκκλησία μας. Στη θέρμη της αγκάλης της χωρούν όλοι, όποιοι και να ‘ναι. Το να πέσουμε είναι ανθρώπινο, το να μη σηκωθούμε δαιμονικό. Δεν υπάρχει αμαρτία που να μη συγχωρείται, πληγή που να μη θεραπεύεται. Αρκεί να το επιθυμήσεις, να το θελήσεις αληθινά. Ο Θεός μας θέλει όλους κοντά Του. Αυτό είναι σίγουρο και βέβαιο. Στο χέρι μας λοιπόν είναι να το απολαύσουμε. Μια ακόμη αρχή αυτής της συναντήσεώς μας με αυτόν, στο να σκηνώσει η Χάρη Του ζωηρή εντός μας είναι η καθαρότητά μας. Μόνο με τους καθαρούς ενώνεται ο Θεός.



Πρέπει πρώτα να καθαριστείς για να συνομιλήσεις με τον Θεό, λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος. Και ο αββάς Ισαάκ τονίζει πως πρώτα θα αποσυνδεθείς από την ύλη για να ενωθείς με τον Θεό. Όσο καιρό ο νους, παραμένει απρόσεκτος και ακάθαρτος ο Θεός δεν ελεεί. Με τη σταδιακή κάθαρση έρχεται λύπη στην καρδιά για τ’ ατοπήματά μας και την προσβολή του Θεού. Και χαρά, γιατί η ψυχή αρχίζει ν’ ανασαίνει και να προγεύεται κάποιων θείων, μικρών, αλλά δυνατών και εντυπωσιακών παρηγοριών. Η προσευχή βοηθά σ’ αυτή την κάθαρση και ιδιαίτερα η νοερά. το Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με… Πρέπει να τονιστεί πως, όλη η ασκητική παράδοση αποδίδει μεγάλη σημασία στην κάθαρση της καρδιάς και δεν ικανοποιείται σε κάποια εξωτερική τακτοποίηση των ηθών. Είναι αστείο να πιστεύει κανείς πως έχει αποκαταστήσει τις σχέσεις του με τον Θεό επειδή ζει μια τίμια ζωή και αποφεύγει τις αμαρτίες, ενώ στα βάθη της ψυχής του παραμένουν ανενόχλητα και βαθύρριζα τα πάθη. Οι άγιοι Πατέρες συνιστούν θεραπευτικά μέσα για την απελευθέρωση από τα πάθη.


Αν μπορέσεις να δεχτείς το θαύμα πως ο Θεός έγινε άνθρωπος, όλες οι άλλες δυσκολίες είναι μηδαμινές. Ο Θεός κατέβηκε στη γη για να ανέβει ο άνθρωπος . Του άνοιξε τον δρόμο. Τώρα όλα είναι εύκολα. Με την ανάστασή Του νικήθηκε κι ο θάνατος. Έτσι η πίστη του πιστού περιπαίζει τον δαίμονα, τον θάνατο, το κακό, την κάθε μοναξιά.


Μόνο ο αληθινός άνθρωπος του Θεού σκέφτεται την αθάνατη ψυχή του. Δεν προσδοκά ανταπόδοση. Χαίρεται να χαρίζει σαν να λαμβάνει. Ένα σκοπό έχει. Πώς να σωθεί. Αγαπά γιατί είναι έξυπνος. Δεν έχει οκνηρία, διχασμούς και δισταγμούς, άγχος και αμφιβολίες. Χαίρεται να υπακούει. Δεν κάνει τίποτε μισό. Ξέρει κι αγαπά να σωπαίνει. Είναι γνήσιος, αυτός που είναι, ατόφιος, ειλικρινής. Θα μπορούσε βεβαίως ο Θεός να επέμβει δυναμικά στη ζωή μας και να μας κάνει θέλοντας και μη καλούς. Αλλά αυτό όπως καταλαβαίνετε είναι μακράν του σχεδίου της αγάπης του Θεού. Η αγιότητα δεν είναι δοτή. Ο Θεός δίνει συνεχείς ευκαιρίες κι ερεθισμούς, αν ο άνθρωπος της εκμεταλλευτεί καλώς. Ο Θεός στο ένα βήμα μας κάνει δέκα. Αλλά πρέπει να κάνουμε πρώτα το δικό μας ένα. Αδυνατεί, θα λέγαμε, ανθρωπομορφικά να επέμβει δικτατορικώ τω τρόπω και να μας αναστατώσει. Είναι απεριόριστα ευγενής λοιπόν κι ευαίσθητος ο Θεός.



Ο υποκειμενικός λοιπόν παράγοντας στην προς Θεόν πρασαγωγή μας είναι απαραιτήτως απαραίτητος. Η συμβολή μας, η συνεργία μας, στον συνεχή αγώνα για τη σωτηρία μας, με πολλή ταπείνωση πάντα, είναι βασική προϋπόθεση μιας αρχής.


Μέσα σ’ ένα κόσμο δίχως σκοπό, με μια συμφεροντολόγα αγάπη για τον πλησίον και κακή για τον εαυτό του, που πλησιάζει τον άλλον για ν’ αποφύγει τα ερωτήματα του εαυτού του, η μοναξιά του καταντά φυλακή. Η χυδαιότητα του κόσμου έγκειται στο ότι ζει για το τίποτα κι αυτό γίνεται αφορμή δακρύων για κάθε φιλόθεο και φιλάνθρωπο.


Αναγκάζομαι παρασυρόμενος να υποπίπτω σε αυτό που κατηγόρησα, σε γενικότητες και να σας κουράζω. Ερχόμενος κανείς στο μοναστήρι ένα από τα πρώτα βιώματα που έχει είναι πως όλη του η ζωή είναι μια μπουνιά στο στομάχι του Θεού. Κι αυτή τη μπουνιά του ο Θεός τη χαϊδεύει. Ε, τότε δε σου μένει άλλο από το να κλαις συνεχώς. Κανείς δεν μπορεί να μιλήσει περί Θεού και να πείσει. Ο Θεός δεν αποδεικνύεται. Φανερώνεται μυστικά στις καρδιές και κάποτε σε τόπους και σε ώρες που δεν το περιμένεις. Ο Θεός μιλά σιωπηλά. Σε τόπους ήσυχους θορυβωδώς. Σε τόπους θορυβώδεις ήσυχα κι ίσως γι’ αυτό δεν ακούγεται. Ίσως, μάλλον, δεν θέλουμε να τον ακούσουμε και γι’ αυτό δεν τον ακούμε. Μη μειώνουμε λοιπόν το νόημα αυτών που δεν κατανοούμε. Όλα είναι δύσκολα πριν αυτή τη φανέρωση, τη ζωντανή σχέση, την αποκάλυψη, το νέο τρόπο ζωής. Είναι ένα θαύμα φωτός που σε κάνει να λησμονάς όλο το προηγούμενο σκοτάδι σου, από λεπρός γίνεσαι υγιής, από αμαθής σοφός. Αποκτάς φτερά, νέα όραση, νέα ακοή. Μα δεν πρέπει να λησμονάς τον Ίκαρο, το πολύ φως που τυφλώνει, τη βροντή της σιωπής που κουφαίνει.


Συγχωρέστε παρακαλώ την τυχόν ποιητικότητά μου. Πολλή ειρήνη υπάρχει μέσα στη σιωπή. Μίλα άνετα με τους ανθρώπους, δίχως συμβιβασμούς και υποχωρήσεις. Να είσαι φίλος όσο ξένος με όλους, κατά τον αββά Ισαάκ. Λέγε τη γνώμη σου, δίχως να θες να την επιβάλλεις. Άκου και τον άλλο κι ας σου φαίνεται ανιαρός κι αστείος. Έχει τον πόνο του, την ιστορία του, έχυσε και γι’ αυτόν αίμα ο Χριστός. Μη συγκρίνεσαι με τους άλλους, λέει ο αββάς Ησαΐας, είναι ένα επικίνδυνο παιχνίδι. Αν πεις είσαι καλύτερος του άλλου πέφτεις στην υπερηφάνεια. Αν πεις πως είσαι χειρότερος στην κακομοιριά, στην μειονεξία, την αποθάρρυνση, την απελπισία.



Να ενδιαφέρεσαι για την πρόοδό σου στις σπουδές και στην εργασία, μα να ξέρεις πως κι ένας τσαγκάρης κι ένας οδοκαθαριστής προσφέρει έργο χρήσιμο, μπορεί να είναι ήρωας, άγιος. Να κοιτάς να είσαι αυτός που είσαι. Κυρίως μην υποκρίνεσαι τον καλό γιατί είναι βαριά αυτή η αρρώστια κι οδηγεί σε θάνατο. Ούτε πάλι ως εξ’ αυτού να γίνεσαι κυνικός και μάλιστα ότι αφορά την αγάπη. Μη βιάζεσαι και μη χασομεράς. Να είσαι όσο ευγενικός τόσο κι αυστηρός με τον εαυτό σου. Μη τον αφήνεις εύκολα να χαζεύει και μην τον κουράζεις με προγράμματα που σε λίγο θα τα διακόψεις. Η κούραση κι η μοναξιά γρήγορα μπορούν να σε αρρωστήσουν. Φτιάξτα με τον Θεό. Φτιάξτα με τον εαυτό σου. Φτιάξτα με τους άλλους και κανείς δεν μπορεί να σου κλέψει την ειρήνη από την καρδιά σου. Βρες την ειρήνη στην καρδιά σου και χιλιάδες κόσμος θα σωθεί, λέει ο άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ. Έτσι, εσύ, που όλοι νομίζουν πως δεν προσφέρεις τίποτε, μόνο με αυτή την ειρήνη, τη νηφαλιότητά σου, τη χαρά σου, θα έχεις διάρκεια, αντοχή, αποθέματα, σημεία σημαντικά μυστικών μεταμορφώσεων, δυνάμενα να μεταμορφώσουν πολλή από την κακία και την ασχήμια του κόσμου. Όπως μερικά γεροντάκια στο Άγιον Όρος που σε διδάσκουν μόνο με τη θωριά τους. Η ηρεμία τους, η γαλήνη τους, η στάση τους, ο τρόπος τους, είναι το πιο βροντερό κήρυγμα και μάλιστα στους νέους επισκέπτες του Αγίου Όρους, εσάς, που έχετε τη χάρη πιο έντονη από τον Θεό, να διακρίνετε το γνήσιο, το ατόφιο, το καθαρό, το πολύτιμο.




Είστε καλοί, μα μπορείτε να γίνετε καλύτεροι. Είστε λίγοι, μη φοβάστε. Κι ένας μπορεί να φυλά την αλήθεια, όπως διδάσκει η Ιστορία. Η δύναμη του πνεύματος δεν είναι με τα μεγάλα μεγέθη των αριθμών.
Είναι λυπηρό να βλέπεις τους νέους διαμελισμένους, σκόρπιους εδώ κι εκεί, αφηρημένους, ασυνεπείς. Ενώ μπορούν πολλά. Ας κάνει κανείς πολύ λιγότερα μα ολοκληρωμένα. Είναι κρίμα να ‘χει κατακυριευτεί η νεολαία από αυτό το πνεύμα της βαρύτητας, της πλαδαρότητας, της νωχέλειας, του «δε βαριέσαι βρε αδερφέ». Το να έχεις μια γνώμη για όλα, να μισοξέρεις πολλά, να λες σε άλλους ναι ή όχι, είναι σημείο μεγάλης θολούρας και χλιαρότητας, που φανερώνει αναποφασιστικότητα και φαντασιοσκοπία, πνευματική χρεωκοπία και δυστυχία για το μέλλον.


Όταν θα βαρεθείτε όλα αυτά, τα λίγα, τα πολλά, τα μισά κι ασχοληθείτε με το ένα, με σας, με τον Θεό, με μένα, με σένα, τότε κάτι μπορεί ν’ αρχίσει. Γι’ αυτή τη μεγάλη τιμή της ιδιαιτερότητος του προσώπου μιλά η Εκκλησία μας απλά, καθαρά, συγκεκριμένα. Γι’ αυτή τη σπάνια και πολύτιμη, ειλικρινή και αθώα γνησιότητα αγωνίσθηκαν οι άγιοι κι αυτή μας παραδίδουν. Δίχως να προσδοκούν καμιά ανταπόδοση για την αγάπη του αγώνα τους, ούτε από τον Θεό, ούτε από τους ανθρώπους. Αυτό που αναφωνούσε μέσα στον άφατο πόνο της απελπισίας του ο Νίτσε. «Ω μοναξιά, μοναξιά, πατρίδα μου» θα πρέπει να είναι η ιαχή των χριστιανών, κατ’ άλλη βέβαια έννοια. Κι αυτό που λέει ο Σαρτρ, πως η κόλαση είναι οι άλλοι, για μας ο παράδεισος να είναι. Ο επίσης απελπισμένος επαναστάτης Καμύ δεν βοηθά με τις συνταγές του τα αδιέξοδα επταήμερα του δύστροπου εικοστού αιώνα. Η λογοτεχνία, η τέχνη, η πολιτική, η επιστήμη, η φιλοσοφία, η θεολογία των εδρών, δεν φωτίζουν, δεν λυτρώνουν την ψυχή του νέου ανθρώπου.


Δεν θα σας κουράσω πολύ ακόμη με τις αποσπασματικές και τηλεγραφικές αυτές φράσεις μου. Θα επιθυμούσα όμως να σας μεταφέρω τις σκέψεις μερικών ακόμη αγίων Πατέρων μας στο θέμα που μας απασχολεί, των σχέσεών μας με τον Θεό, τον εαυτό μας και τους άλλους και της διεξόδου της πολλής μοναξιάς του σύγχρονου ανθρώπου. Θα παρακαλούσα να προσέξουμε ώστε η μικρή συζήτηση που θα επακολουθήσει να έχει βάση της αυτά που ειπώνονται και να περιοριστεί μόνο σε αυτά.


Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέει πως δεν είναι καλό ο άνθρωπος ούτε πολύ να ξεθαρρεύει ούτε να απελπίζεται. Το να έχεις παράτολμο θάρρος σε κάνει να πέσεις κι η απελπισία πεσμένο δε σ’ αφήνει να σηκωθείς. Ο αββάς Δωρόθεος συχνά μιλά στα ασκητικά του έργα για την κατάκτηση του μέτρου, της ισορροπίας, της ειρήνης και της ταπεινώσεως. Μας θέλει συνεχείς κυνηγούς της ειρήνης. Με την ειρήνη της καρδιάς σου και μόνο, λέει, βοηθάς τους άλλους. Πρέπει να φροντίζεις πάντοτε, συνεχίζει, να βρίσκεσαι σε ειρηνική κατάσταση, ώστε να μη θολώνει η καρδιά σου.


Χρειάζεται να βγάζουμε διδάγματα και συμπεράσματα και να κάνουμε αναλύσεις; Ασφαλώς και βεβαίως όχι. Έτσι θα περιμένω να ακούσω τις ερωτήσεις σας. Διατηρώντας πάντα το παντζούρι ανοιχτό, του παραθύρου που ανοίξαμε μαζί, σ’ ένα κόσμο άκοσμο κι όχι κόσμημα, πεπτωκότα και συγχυσμένο, που όμως μπορεί αν θέλει να σπάσει το κέλυφος που δεν τον αφήνει να ανασάνει ελεύθερα κι η μοναξιά του να γίνει ευεργετική, με την αυτογνωσία, την μνήμη του Θεού, τη μελέτη. Ετοιμασία και οδός προς συνάντηση του Θεού και των πλασμάτων του κι ο κόσμος να ‘ναι περιβόλι. Αυτά από το Περιβόλι της Παναγίας, νύξεις απλές με τη γνώση πως δεν κομίζω «γλαύκας εις Αθήνας» και τη συγγνώμη για το τυχόν διδασκαλικό μου ύφος.

Περί μοναξιάς και υπέρβασης της μοναξιάς - Μακαριστού Χριστοδούλου, Αρχιεπισκόπου Αθηνών

Η Ορθοδοξία δεν είναι η πιστή τήρηση μερικών υποχρεωτικών κανόνων κι ενός τυπικού που θα πρέπει να απομνημονευθεί. Μάλλον πρέπει να σιωπήσουμε και ν' ακινητοποιηθούμε, να μη μιλάμε πολύ ούτε περί Θεού, αλλά ν' αποκτήσουμε τρόπο ζωής διαφορετικό. Η ζωή μας να μιλά. Κι όχι να μιλά για να μιλά. Η παραδοχή και η κατανόηση των άλλων είναι μια από τις οδούς της θεώσεως και της καταργήσεως της μοναξιάς.Όπως κανείς δεν πηγαίνει στο στρατό για να καλοπεράσει, έτσι κι η πνευματική ζωή, η εν Χριστώ ζωή, είναι αγώνας διαρκής, δίχως άγχος, μα με αγωνία. Μια μάχη σώμα προς σώμα, όπου πρέπει να σφαγείς, να θανατωθείς για ν' αναστηθείς. Κι αυτό γίνεται ήρεμα, σιγά, ανεπαίσθητα, αργά ή σύντομα, ανάλογα με τον πόθο και την αγαπητική βούληση του Θεού. Προσκαλεί συνεχώς, προκαλεί επιτηδείως κι ευγενώς ο Θεός τον άνθρωπο, να δώσει στον εαυτό του χρόνο, να ηρεμήσει και να σκεφθεί και να μη ζει σ' ένα συνεχή στρόβιλο δραστηριότητος. Θα ήταν αρκετό στο Θεό να υπομείνει ο άνθρωπος το δύσκολο χαρακτήρα του, αφού τον παραδεχθεί, ν' αφοσιωθεί στην άρρωστη γυναίκα του ο σύζυγος, ν' αγαπήσει τους απρόκοφτους μαθητές του ο δάσκαλος, να κατανοήσει την απαιτητική και παράξενη μάνα του ο γιος. Είναι ένας πειρασμός ν' αρκεσθεί κανείς στο ολίγο. Θεωρεί ότι μόνον έκτακτα, μεγάλα και συνταρακτικά γεγονότα θα τον αναδείξουν. Φαντάζεται ευεργέτη της ανθρωπότητος τον εφευρέτη και τον ιεραπόστολο της Αφρικής. Δεν μπορεί να βλέπει το Χριστό ν' αφήνει τα 99 πρόβατα για να πάει στους γκρεμούς να βρει το χαμένο ένα. Νομίζουμε θα μας ζητήσει ο Θεός πολλά. Θα ζητήσει μόνο αυτά που μπορούσαμε να κάνουμε και δεν κάναμε. Δεν θα ζητήσει καρπούς εκεί που δεν έσπειρε. Δεν θα πει στον τραυλό γιατί δεν έγινε ιεροκήρυκας και στον χωλό γιατί δεν έγινε δρομέας. Θα δώσουμε λόγο γι’ αυτό ακριβώς που μπορούσαμε να κάνουμε και δεν το κάναμε. Θα λαθεύουμε, θα σκοντάφτουμε, θα πέφτουμε, μα θα σηκωνόμαστε. Έχει τόση άπλα, τόση άνεση τόση ευρυχωρία η Εκκλησία μας. Στη θέρμη της αγκάλης της χωρούν όλοι… Ο Θεός μας θέλει όλους κοντά του. Αυτό είναι σίγουρο και βέβαιο. Στο χέρι μας λοιπόν είναι να το απολαύσουμε. Μια ακόμη αρχή αυτής της συνάντησής μας με Αυτόν, στο να σκηνώσει η χάρη Του ζωηρή εντός μας είναι η καθαρότητά μας. Μόνο με τους καθαρούς ενώνεται ο Θεός. Πρέπει πρώτα να καθαριστείς για να συνομιλήσεις με το Θεό, λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος. Και ο αββάς Ισαάκ τονίζει πως πρώτα θα αποσυνδεθείς από τη ύλη για να συνδεθείς με το Θεό. Όσο καιρό ο νους παραμένει απρόσεκτος κι ακάθαρτος, ο Θεός δεν ελεεί. Με τη σταδιακή κάθαρση έρχεται λύπη στην καρδιά για τα ατοπήματά μας και την προσβολή του Θεού. Και χαρά, γιατί η ψυχή αρχίζει να ανασαίνει και να προγεύεται κάποιων θείων μικρών αλλά δυνατών κι εντυπωσιακών παρηγοριών. Η προσευχή βοηθά σ' αυτή την κάθαρση κι ιδιαίτερα η νοερά: το «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με τον αμαρτωλον». Όσο κι αν φανεί παράδοξο, εν τούτοις οι Πατέρες υποδεικνύουν και μια μοναξιά που οικοδομεί, παρηγορεί και στηρίζει, είναι η μοναξιά του ταμιείου. Η εκούσια και περιοδική απομόνωση για πνευματικό ανεφοδιασμό και συντήρηση. Η ησυχία αυτή είναι καρποφόρος και προσπορίζει οφέλη πνευματικά ανυπολόγιστης αξίας.Θα το τονίσει εμφαντικά ο Μ. Βασίλειος: «Εν ησυχία τον νoυν έχειν πειράσθαι προσήκει. Ως γαρ οφθαλμόν περιαγόμενον συνεχώς και νυν μεν επί τα πλάγια περιφερόμενον ουχ' oιόv τε, αλλά χρή προσερεισθήναι την όψιν τω ορατώ, εί μέλλει εναργή ποιείσθαι την θέαν, ούτω και νουν ανθρώπου υπό μυρίων των κατά τον κόσμον φροντίδων περιελκόμενον αμήχανον εναργώς ατενίσαι τη αληθεία» (ΕΠΕ 1, 60-62). Και παρακάτω ο ίδιος Πατήρ λέγει: «Μέγιστον όφελος ημίν η ερημία παρέχεται, κατευνάζουσα ημών τα πάθη και σχολήν διδούσα τω λόγω παντελώς αυτά της ψυχής εκτεμείν. Ως γαρ τα θηρία ευκαταγώνιστα έστι καταψηχθέντα ούτως επιθυμίαι και οργαί και φόβοι και λύπαι τα ιοβόλα της ψυχής κακά, κατευνασθέντα δια της ησυχίας και μη εξαγριαινόμενα τώ συνεχεί ερεθισμώ, ευκαταγωνιστότερα τη δυνάμει του λόγου γίνεται» (ΕΠΕ 1,64). Και ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος συμπληρώνει: «Αγάπησον την αργίαν της ησυχίας υπέρ το εμπλήσαι πεινώντας εν κόσμω και επιστρέψαι πολλά έθνη είς προσκύνησιν Θεού... Βέλτιόν σοι ειρηνεύσαι μετά της ψυχής σου έν ομονοία της εν σοί τριάδος, λέγω δή σώματος και ψυχής και πνεύματος ή ειρηνεύειν τη διδαχή σου τους διεστώτας» (Τα ευρεθέντα ασκητικά). Η ησυχία αυτή, η μοναξιά, δημιουργεί μια εσωτερική ατράνταχτη ενότητα μεταξύ των τριών υποστατικών μας στοιχείων: ψυχής, σώματος, πνεύματος. Και η αρμονία αυτή εκφράζεται στη συνέχεια με μια ισορροπία ψυχικών και σωματικών εκδηλώσεων που βρίσκονται στον αντίποδα των τραγικών αδιεξόδων της ζωής της κολάσεως, όπως την ζει ο σημερινός κοσμικός άνθρωπος. Μέσα από αυτή την ισορροπία ξεπηδάει και η δυνατότητα για αποκατάσταση σωστών σχέσεων με τους συνανθρώπους μας. Η ορθή αυτή επικοινωνία και επαφή με τον συνάνθρωπο σαν με τον αδελφό μας είναι η βάση για την επίλυση του προβλήματος της μοναξιάς. Και το ταμιείον γίνεται το εφαλτήριο για νέους αγώνες και νέες επιδόσεις πνευματικότητος. Όλα αυτά σημαίνουν εκκλησιοποίησή μας. Μια τέτοια κατεύθυνση αναζητήσεως του Θεού και του ανθρώπου δια της Εκκλησίας κάνει τον άνθρωπο όχι μόνον να ξεπερνά τη μοναξιά, αλλά και να της δίνει καινούργιο νόημα. Γιατί γι' αυτόν που αναζητεί το Θεό, η μοναξιά γίνεται πολύ συχνά άλλος δρόμος επικοινωνίας και κοινωνίας. Γίνεται δηλ. η μοναξιά πλαίσιο για να μπορέσει ο άνθρωπος να συνομιλήσει περισσότερο με το Θεό, να ακούσει το Θεό, να τον ζήσει στην ψυχή του. Έτσι για το χριστιανό η μοναξιά αποκτά θετικό περιεχόμενο γιατί γεμίζει με την παρουσία του Θεού. Και είμαστε ευγνώμονες στους αγίους Πατέρες της Εκκλησίας μας που μας έδειξαν το δρόμο αυτής της νέας εμπειρίας, δρόμο με νέες προοπτικές, όπου η αξιοποίηση της μοναξιάς αναφαίνεται σαν κάθαρση από το δράμα. Έτσι διακρίνεται η μοναξιά - φυλακή, από τη μοναξιά - ελευθερία. Γιατί πολλή ειρήνη υπάρχει μέσα ση σιωπή. Μη νομίσετε πως ο αντίποδας της μοναξιάς είναι το ξεφάντωμα της μέθης και του σαρκασμού, ούτε η αλλoτριωμένη εικόνα του ανθρώπου - κτήνους που κυλίεται στη λάσπη των κοσμικών ηδονών σπαταλώντας την περιούσιον κληρονομιά του. Υπάρχει κοινωνικότητα που είναι μοναχική και σιωπή που είναι εύγλωττη. Να 'σαι φίλος όσο και ξένος με όλους, συμβουλεύει ο αββάς Ησαίας. Λέγε τη γνώμη σου δίχως να θες να την επιβάλεις. Άκου τον άλλο κι ας σου φαίνεται ανιαρός και απότομος, μη απορρίπτεις ό,τι δεν σου αρέσει, μη κολακεύεσαι επειδή οι άλλοι χειροκροτούν τη γνώμη σου. Έχε τον πόνο σου, την ιστορία σου, όπως και κάθε άλλος έχει τον δικό του πόνο, τη δική του ιστορία. Ο Χριστός έχυσε το αίμα Του και γι' αυτόν και για σένα και για όλους μας. Να κοιτάς να είσαι αυτό που είσαι. Κυρίως μην υποκρίνεσαι τον καλό γιατί είναι βαρειά αυτή η αρρώστια και θανατηφόρος. Φτιάξτα με το Θεό, φτιάξτα με τον εαυτό σου, φτιάξτα με τους άλλους. Να η αληθινή κοινωνικότητα που διώχνει τη μοναξιά. Η μοναξιά είναι καρπός της αμαρτίας. Και ο εγωισμός είναι αμαρτία. Άρα ο εγωισμός σε σπρώχνει στη μοναξιά που κανένα κοσμικό σαλόνι δεν μπορεί ποτέ να αναιρέσει. Σβήνουν τα φώτα και μένεις μόνος σου. Και φοβάσαι. Σου λείπει η παρηγοριά του Θεού, η βοήθεια των αδελφών.Αυτή η μοναξιά γεννά το φόβο, γιατί χωρίς Θεό βασιλεύει ο φόβος με δύο λογιών αντιδράσεις: τις δυναμικές με τη βία και τις υποτονικές με τη σιωπή, τη φυγή και τη δειλία. Μη φοβάσαι όταν είσαι μόνος, αρκεί να έχεις την αίσθηση ότι είναι μαζί σου ο Θεός. Και μη φοβάσαι τη μοναξιά του ταμιείου. Μπορεί να σου γίνει δρόμος για την εσωτερική πληρότητα. Σε μια εποχή σαν τη δική μας, που η νεολαία μας απηυδισμένη από ό,τι εφάνταζε μέχρι τώρα στα μάτια της, την πολιτική, τα κόμματα, τη χλιδή, την υποκρισία, τη μεγαλοστομία, τα συνθήματα, τις υποσχέσεις, κινδυνεύει να περιπέσει σε μαρασμό που επιτείνεται από τα ογκώδη προβλήματα που υψώνονται στο διάβα της, την ανεργία, την απανθρωπιά των συστημάτων, τον οικολογικό θάνατο, την ηθική σήψη, τις κλειστές πόρτες, την ανελαστική συμπεριφορά των μεγαλυτέρων, την τρομοκρατία, τη βία, την αλλοτρίωση, ο κίνδυνος της μοναξιάς προβάλλει απειλητικός. Kαι οδηγεί στην ψύχωση, στην περιθωριοποίηση, στην αδιαφορία, στην αυτοκτονία. Είναι κρίμα σε μια τόσο δυναμική και ελπιδοφόρα ηλικία να χάνεται η ζωή θυσιασμένη στο βωμό της ανεστιότητος, της απελπισίας, της μοναξιάς, ενώ υπάρχει η δυνατότητα της υπέρβασης, όπως την διδάσκουν οι άγιοι Πατέρες, όπως την βιώνει η αγία Εκκλησία. Ο αββάς Ισαάκ είπε κάποτε: Αυτός που γνώρισε και νίκησε τα πάθη του είναι ανώτερος από αυτόν που ανασταίνει νεκρούς. Μέσα σ' αυτή τη ρήση κρύβεται το μυστικό της υπέρβασης κάθε κινδύνου που απειλεί τη ζωή μας. Και της μοναξιάς βέβαια. Δοκιμάστε και θα δικαιώσετε την ιερή εμπειρία των θεουμένων ανδρών της Εκκλησίας μας.

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ

Α΄ ΣΥΝΕΔΡΙΑ

1. "Ἐκσυγχρονισμός" στήν οἰκογένεια
Ἀπό τήν ἀνεξαρτησία στήν ἀπομόνωση

Εἰσηγήτρια: κ. Καλλιόπη Γαλίτη-Κυρβασίλη,
Διδάκτωρ Εἰδικῆς Ἀγωγῆς καί Ψυχολογίας Παν/μίου Ἀθηνῶν

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΣ

Εἶναι κοινῶς ἀποδεκτό πώς ἡ ἀποδυνάμωση τῆς οἰκογένειας ἔχει συμβάλει ἄμεσα στήν ἔξαρση ψυχικῶν φαινομένων στήν ἐποχή μας, ὅπως ἡ αἴσθηση τῆς μοναξιᾶς, τό ἄγχος, ἡ κατάθλιψη. Οἱ ἀλλαγές στίς δομές τῆς ἑλληνικῆς οἰκογένει-ας, κατά τό διάστημα τῶν τελευταίων δεκαετιῶν, ἐπέδρασαν καταλυτικά στή λειτουργία τῶν μελῶν της. Ἡ ἐμβάθυνση στήν ποιότητα τῶν ἐνδοοικογενειακῶν σχέσεων ἀποτελεῖ ἀπαραίτητη προϋπόθεση στή μελέτη καί διαχείριση τοῦ φαινομένου τῆς μοναξιᾶς.

1. Πολιτισμικές ἀλλαγές τῆς ἑλληνικῆς οἰκογένειας.
Μέσα σέ μιά εἰκοσαετία ἡ ἑλληνική οἰκογένεια πέρασε ἀπό τρεῖς διαδοχικές φάσεις. Στήν πρώτη φάση, πού ἡ οἰκογένεια ἦταν ὡς ἐπί τό πλεῖστον, ὑπῆρχε ἕνας σαφής καί κοινός στόχος: ἡ ἐπιβίωση. Ἡ συλλογική προσπάθεια ἐξασφάλιζε τήν ἐπιβίωση τόσο τῆς οἰκογένειας ὅσο καί τῆς κοινότητας. Στή δεύτερη φάση, ἡ οἰκογένεια ἀπό παραγωγική μονάδα γίνεται καταναλωτική. Ὁ σκοπός τῆς οἰκο-γένειας εἶναι καθαρά παιδοκεντρικός, ὅπου τό βάρος πέφτει στά μελλοντικά ἐπιτεύγματα τοῦ παιδιοῦ. Στήν τρίτη φάση δέν ὑπάρχει σαφής σκοπός γιά τή δημιουργία τῆς οἰκογένειας οὔτε ξεκάθαροι ρόλοι. Τά νέα ζευγάρια ἀντιμετωπίζουν τεράστιες δυσκολίες στό νά συνεργαστοῦν καί να βροῦν μιά κοινή πορεία μέ νόημα πού θά τούς βοηθήσει νά αὐτοδεσμευτοῦν στό γάμο.

2. Ἐπιπτώσεις τῶν πολιτισμικῶν ἀλλαγῶν. Ἡ μοναξιά τῶν σημερινῶν παιδιῶν.
Εἶναι ἀποδεδειγμένο ὅτι ὑπάρχει ἄμεση συνάφεια ἀνάμεσα στή διαθεσιμότητα τῶν γονέων, στήν ποιότητα τῆς σχέσης καί στή μοναξιά πού θά νιώσει τό παιδί στή μετέπειτα ζωή του. Οἱ γονεῖς πού δέν ἱκανοποιοῦν τίς ἀνάγκες τῶν παιδιῶν τους γιά ἀποδοχή καί συναισθηματική ζεστασιά, ὁδηγοῦν τό παιδί στή βίωση συναισθημάτων ἀπόρριψης καί στήν ἀντίληψη ὅτι δέν τό ἀγαποῦν. Οἱ σημερινές μορφές τῆς σύγχρονης οἰκογένειας δείχνουν ὅτι οἱ ἐξελίξεις στόν οἰκογενειακό χάρτη εἶναι ταχύτατες καί ἔχουμε πλέον νά κάνουμε μέ μιά νέα πραγματικότητα. Ὡς γονεῖς καί ὡς ἐκπαιδευτικοί καλούμαστε νά βροῦμε λειτουργικούς τρόπους σχέσης μέ τά παιδιά μας, ὥστε νά μπορέσουμε νά ἀξιοποιήσουμε τή σημερινή κρίση τῆς οἰκογένειας θετικά.

3. Ψυχολογική ἀντιμετώπιση τῆς μοναξιᾶς. Ἡ εὐεργετική μοναξιά.
Σύμφωνα μέ τούς εἰδικούς, ὑπάρχουν τρία εἴδη μοναξιᾶς: ἡ κυριολεκτική μοναξιά, ἡ ἐπώδυνη μοναξιά καί ἡ εὐεργετική μοναξιά. Ἡ εὐεργετική μοναξιά ἀναφέρεται στήν ἱκανότητα τοῦ ἀνθρώπου νά μή φοβᾶται νά μένει μόνος, ὥστε νά μπορεῖ νά ἔρθει σέ οὐσιαστική σχέση μέ τόν ἑαυτό του, μέ τόν ἄλλο καί μέ τόν Θεό. Εἶναι δεῖγμα συναισθηματικῆς ὡριμότητας καί ἀποτελεῖ μιά ὑπαρξιακή ἀνάγκη τοῦ ἀνθρώπου, παραγνωρισμένη στούς σύγχρονους ρυθμούς τῆς ἀστικῆς ζωῆς.

4. Πνευματική ἀντιμετώπιση τῆς μοναξιᾶς.
Ἡ αὐτονόμηση καί ἡ ἀποστασία τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τόν Θεό ἔχει ὡς συνέπεια τή θλίψη, τόν φόβο, τό ἄγχος καί πάνω ἀπ’ ὅλα τή μοναξιά. Ἡ πρόκληση γιά τόν σημερινό ἄνθρωπο εἶναι τό πῶς θά εἰσέλθει στό μυστήριο τῆς μοναξιᾶς καί θά ἀνακαλύψει τό νόημά της. Ἡ ἄσκηση καί ἡ ὑπομονή στίς δυσκολίες τῆς ζωῆς, μαζί μέ τή διακονία πρός τόν ἄλλο, πού μᾶς βγάζει ἀπό τό ἐγώ μας, ἀποτελοῦν τό καλύτερο φάρμακο κατά τῆς μοναξιᾶς. Ἡ μεταμοντέρνα ἐποχή, μέ τίς "ἐκσυγχρονιστικές" τάσεις καί τήν ἀμφισβήτηση τῶν πάντων, μπορεῖ νά ἀποτελέσει μιά μοναδική εὐκαιρία γιά τήν ἀνάδειξη τῆς αὐθεντικότητας καί τῆς Ἀλήθειας.

Πέλη Γαλίτη-Κυρβασίλη
Σύντομο Βιογραφικό Σημείωμα

Γεννήθηκε στήν Ἀθήνα καί σπούδασε στή Φιλοσοφική Σχολή τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν στό Τμῆμα Γερμανικῶν Σπουδῶν.
Πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στά Παιδαγωγικά στίς Ἠνωμένες Πολιτείες, στό Πανεπιστήμιο τοῦ Missouri - Saint Louis, ὅπου ἔλαβε τό Δίπλωμα Master μέ ἐξειδίκευση στή Σχολική Συμβουλευτική.
Περαιτέρω ἐξειδικεύτηκε στή Συμβουλευτική γάμου καί οἰκογένειας καθώς καί στή Συστηματική Προσέγγιση ὡς μέθοδο Οἰκογενειακῆς Θεραπείας, τόσο στίς Η.Π.Α. ὅσο καί στήν Ἑλλάδα.
Κατά τή μακρόχρονη παραμονή της στίς Η.Π.Α. ἔργάστηκε ὡς σύμβουλος (school counselor) σέ σχολεῖο καί σέ κολέγιο, θεραπεύτρια σέ κέντρο ἀποτοξίνωσης καί ἐθελόντρια σύμβουλος στό Νοσοκομεῖο Παίδων τοῦ Πανεπιστημίου Harvard τῆς Βοστώνης.
Εἶναι Διδάκτωρ τοῦ Τμήματος Εἰδικῆς Ἀγωγῆς καί Ψυχολογίας τοῦ Π.Τ.Δ.Ε. τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν.
Δίδαξε Συμβουλευτική στό μεταπτυχιακό πρόγραμμα τοῦ Παιδαγωγικοῦ Τμήματος Δημοτικῆς Ἐκπαίδευσης τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν.
Ἀπό τό 1999 ὑπηρετεῖ στή Δευτεροβάθμια Ἐκπαίδευση.
Ἐργάζεται ὡς σύμβουλος ἐκπαιδευτικῶν, γονέων καί μαθητῶν (ψυχοπαιδαγωγός) στόν Συμβουλευτικό Σταθμό Νέων τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας πού καλύπτει τά σχολεῖα τῆς Δευτεροβάθμιας Ἐκπαίδευσης τῆς Β΄ Περιφέρειας Ἀθηνῶν.
Εἶναι μέλος τῆς Ἀμερικανικῆς Συμβουλευτικῆς Ἐταιρείας.
Εἶναι ἔγγαμος καί μητέρα τεσσάρων παιδιῶν.

2. Κοινωνική ἀπομόνωση

Εἰσηγητής: Βάιος Ἀχ. Νταφούλης,
Παιδοψυχίατρος, Διδάκτωρ Α.Π.Θ.,
Ἐπιμελητής Β΄ Ἱπποκρατείου Γενικοῦ Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΣ

Στήν πολυπολιτισμική καθημερινότητα τῆς ἐποχῆς μας, τά ψυχοκοινωνικά προβλήματα ἔχουν ἐπιδεινωθεῖ. Τέτοια προβλήματα εἶναι:
● Ἀρνητικά γεγονότα ζωῆς
● Προβλήματα ὑγείας, χωρισμοῦ, παραμέλησης στήν οἰκογένεια
● Χαμηλή κοινωνική ὑποστήριξη
● Ἐκπαιδευτικά-ἐργασιακά προβλήματα
● Οἰκονομικά προβλήματα
● Ψυχική νόσος γονέων
Στήν ὁμαλή ψυχοκοινωνική ἐξέλιξη τοῦ παιδιοῦ, μεγίστη εἶναι ἡ σημασία τῆς σχολικῆς ἡλικίας γιά τήν ἀνάπτυξη τοῦ αἰσθήματος φιλοπονίας τοῦ παιδιοῦ, ὥστε νά ἐπιτευχθεῖ ἡ ἐγκατάσταση τῆς ταυτότητας στήν ἐφηβεία καί ἡ ἐπακόλουθη ἀνάπτυξη στενῶν κοινωνικῶν σχέσεων στή νεαρή ἐνήλικη ζωή. Οἱ ἔφηβοι συχνά παραπονοῦνται πώς νιώθουν μόνοι, οἱ σχέσεις τους στήν οἰκογένεια εἶναι προβληματικές, πώς θά ἤθελαν περισσότερους φίλους, πώς δέν ἔχουν οὐσιαστικές σχέσεις μέ τούς φίλους τους καί ἀντιμετωπίζουν συχνά προβλήματα στίς σχέσεις μέ τό ἄλλο φύλο. Ὀργανώνονται συχνά σέ ὁμάδες (emo-trendy), κάποιες φορές ἀλληλοσυγκρούονται καί ἀπορρίπτουν τόν κόσμο τῶν ἐνηλίκων ὡς συμβιβασμένο καί χαρακτηριζόμενο ἀπό φαρισαϊκή ὑποκρισία.
Παράγοντες πού εὐνοοῦν ἤ ἐπηρεάζουν τήν κοινωνική ἀπομόνωση εἶναι:
● Ὁ σύγχρονος τρόπος ζωῆς στά μεγάλα ἀστικά κέντρα
● Τά πρότυπα ταύτισης
● Οἱ εἰκόνες τῶν Μ.Μ.Ε.
● Ἡ ἠθική ἐπιτρεπτικότητα, ἡ ὁποία ἰσοπεδώνει ἀρχές, ἀξίες καί ἰδανικά καί ἡ ὁποία ἀφορᾶ τόσο τόν κόσμο τῶν ἐνηλίκων, ὅσο καί τόν κόσμο τῶν ἐφήβων
● Οἱ ψυχικές νόσοι, μέ κυρίαρχη τήν κατάθλιψη, μείζονα ψυχική νόσο τοῦ 20ου ἀλλά καί τοῦ 21ου αἰώνα, ἀπό τήν ὁποία πάσχει τό 10% τῶν ἐνηλίκων καί τό 5% τῶν ἐφήβων
● Ἡ κρίση στήν οἰκογένεια, ὅπως αὐτή ἐκφράζεται κυρίως μέ τή συναισθηματική ἀπομάκρυνση τῶν γονέων μεταξύ τους, ἀλλά καί μέ τά παιδιά τους. Ἀξιοσημείωτο εἶναι πώς τά διαζύγια ἀποτελοῦν συχνά τή μεγαλύτερη διαμορφωτική ἐμπειρία ζωῆς γιά τά νέα παιδιά (σύμφωνα μέ τίς παροῦσες στατιστικές προβλέψεις, στά μεγάλα ἀστικά κέντρα 60% τῶν νέων πού θά παντρευτοῦν τό 2010 θά χωρίσουν κάποια στιγμή στή ζωή τους)
Θεραπευτικά μέτρα γιά τήν πρόληψη ἤ τήν ἄρση τῆς κοινωνικῆς ἀπομόνωσης δύναται νά ἀποτελέσουν:
● Ἡ ἐνίσχυση τῆς οἰκογενειακῆς συνοχῆς μέ τήν ἐνδυνάμωση τῶν οἰκογενειακῶν δεσμῶν τῆς ἀγάπης καί ἀλληλοπεριχώρησης τῶν μελῶν της
● Ἡ συνεργασία τῶν γονέων μέ τούς ἐκπαιδευτικούς γιά τήν ἔγκαιρη διάγνωση καί ἀξιολόγηση δυσκολιῶν στή ψυχοσυναισθηματική ἀνάπτυξη καί συμπεριφορά τῶν παιδιῶν καί τήν ἀνάπτυξη αἰσθήματος ἀσφάλειας καί σταθερότητας στό οἰκογενειακό-σχολικό περιβάλλον
● Ἡ ἐνστάλαξη ἐλπίδας ἀπό τούς γονεῖς-ἐκπαιδευτικούς στούς νέους, μιᾶς καί τό αἴσθημα τῆς ἔλλειψης ἐλπίδας χαρακτηρίζει τήν κατάθλιψη καί τήν ἀπομόνωση τῶν ἐφή-βων
● Ἡ ἐπάρκεια τῶν γονέων-ἐκπαιδευτικῶν σέ κοινωνικές δεξιότητες ὡς πρότυπα τοῦ κοινωνικοῦ σχετίζεσθαι (νά εἶναι ὑποστηρικτικοί στούς νέους, νά τούς προσφέρουν ἐναλλακτικές λύσεις, νά τούς προτρέπουν στό νά θέτουν στόχους, νά καλλιεργοῦν ρεαλιστικές προσδοκίες, νά αἰσιοδοξοῦν).
● Ἡ διευκόλυνση τῆς καθημερινῆς ἐπικοινωνίας μέ τά παιδιά-ἐφήβους (νά ἀφιερώνουμε περισσότερο χρόνο, νά ἀκοῦμε καί νά μᾶς ἀκοῦνε, νά ἐπιβραβεύεται ἡ πρόθεση γιά ἐπικοινωνία, νά εἶναι ἀποδεκτή ἡ ἀνάγκη τους γιά τίς παρέες τῶν συνομηλίκων, νά εἴμαστε οἱ ἐνήλικες πιό συνεπεῖς καί σαφεῖς στίς προσδοκίες τους, νά ἀποφεύγονται οἱ χαρακτηρισμοί τόσο ἀπό τούς ἐνήλικες, ὅσο καί ἀπό τά παιδιά)
● Ἡ βιωματική ἐμπειρία τοῦ τριπτύχου Πίστις-Ἐλπίς-Ἀγάπη ἀπό τούς μεγαλυτέρους καί ἡ προσφορά του ὡς πρότυπο ταύτισης γιά τούς νεοτέρους, γεγονός πού ἄν ἀποτελέσει τήν πραγματικότητα τῆς καθημερινότητάς μας, συμπεριλαμβάνει καί προλαμβάνει ὅλα τά ἀνωτέρω.

Βάιος Ἀχ. Νταφούλης
Σύντομο Βιογραφικό Σημείωμα

Γεννήθηκε στή Λάρισα τό 1968.
Εἶναι ἀπόφοιτος τῆς Σχολῆς Ἀναβρύτων, πτυχιοῦχος τῆς Ἰατρικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν. Ἀπέκτησε τόν τίτλο τῆς εἰδικότητας τῆς Παιδοψυχιατρικῆς στή Θεσσαλονίκη, ὅπου ὑπηρέτησε στή Β΄ Πανεπιστημιακή Ψυχιατρική Κλινική τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ὑπηρέτησε ὡς Παιδοψυχίατρος στό Κέντρο Περιθάλψεως Παίδων ≪Ὁ Ἅγιος Δημήτριος≫ καί ὡς Ἐπιστημονικός Συνεργάτης στό Ἐθνικό Ἵδρυμα Κωφῶν. Διετέλεσε Ἐπιστημονικά Ὑπεύθυνος λειτουργίας τοῦ Ἰατροπαιδαγωγικοῦ Κέντρου Βορείου Ἑλλάδος καί τῆς Κινητῆς Μονάδας Ψυχικῆς Ὑγείας τοῦ Ψυχιατρικοῦ Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης. Συμμετεῖχε σέ διεθνῆ καί ἐθνικά ἐρευνητικά προγράμματα. Ἔχει ἐκπονήσει δημοσιεύσεις σέ ἑλληνικά καί διεθνῆ περιοδικά, ἀνακοινώσεις σέ πανελλήνια, εὐρωπαϊκά καί παγκόσμια συνέδρια, ὁμιλίες σέ Ἱερές Μητροπόλεις, φορεῖς τῆς Τοπικῆς Αὐτοδιοίκησης καί σέ Σχολές Γονέων. Ἔχει μεταφράσει βιβλία καί διεθνεῖς κλίμακες ἀξιολόγησης ψυχομετρικῶν ἐργαλείων γιά γονεῖς καί ἐκπαιδευτικούς. Ἐκπόνησε διδακτορική διατριβή γιά τίς διαταραχές τῆς διάθεσης σέ παιδιά μέ ἐπιληψία.
Εἶναι ἔγγαμος καί πατέρας τεσσάρων παιδιῶν.

Β΄ ΣΥΝΕΔΡΙΑ

3. Θρησκευτική ἀποξένωση

Εἰσηγήτρια: κ. Ἀθηνᾶ Χριστοδούλου-Ἀδαμοπούλου,
φιλόλογος

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΣ

Εἰσαγωγή: Σύνδεση τοῦ θέματος τῆς εἰσηγήσεως μέ τό γενικό θέμα. Ἡ ἀποξέ-νωση ἀπό τόν Θεό βασική αἰτία τῆς μοναξιᾶς ὡς παρέκκλιση ἀπό τόν σκοπό τῆς ζωῆς.
Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα: Οἱ πρωτόπλαστοι. Ὁ ἄσωτος υἱός.
Ἡ ἐνδοκοσμική θεώρηση τῆς ζωῆς χωρίς Θεό. Ἡ ἀθεΐα ἄλλοτε καί τώρα.
Ἡ ἀπομάκρυνση τοῦ σύγχρονου Ἕλληνα ἀπό τόν Θεό καί τήν Ἐκκλησία:

Διερεύνηση τῶν αἰτίων.
Ἐπιπτώσεις στήν ἀγωγή τῶν παιδιῶν καί στήν ἐκπαίδευση.
Ἀποφάσεις πού προβληματίζουν (γιά τά Θρησκευτικά, τήν Ἐξομολόγηση).
Ἄλλα συμπτώματα: σχολικά βιβλία, προσευχή, ἐκκλησιασμός.
Ἀποκατάσταση κοινωνίας μέ τόν Θεό στό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας.
Τί θά ἔλεγε ὁ Χριστός στά σημερινά παιδιά.

4. Καινούργιο βλέμμα στό παρόν γιά τό μέλλον

Εἰσηγητής: Φώτιος Β. Κυρβασίλης,
Λέκτορας Παιδιατρικῆς Πνευμονολογίας Α.Π.Θ.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΣ

Ἡ μοναξιά δέν εἶναι ἁπλῶς ἡ ἀδυναμία ἐπαφῆς καί ἐπικοινωνίας, ἡ ἀνικανότητα νά ὑπάρξει δεσμός μέ τούς συνανθρώπους, ἀλλά εἶναι τό βαθύ βίωμα τῆς αἴσθησης ὅτι ὁ ἄνθρωπος βρίσκεται ἐγκαταλελειμμένος, ἀβοήθητος, ἀποστερημένος τῆς ἀγάπης καί κυρίως ἀδύναμος ἀνεύρεσης διεξόδου ἀπό τήν κατάσταση αὐτή. Ὁ σύγχρονος πολιτισμός καί οἱ δομές τῆς σημερινῆς κοινωνίας, οἱ ἀνούσιοι καί οἱ χαμηλῆς ποιότητας τρόποι ἐπικοινωνίας ὁδήγησαν στήν κοινωνική ἀλλοτρίωση, τήν πολιτική ἀποξένωση, ἀλλά καί τήν ἀτομική ἀπομόνωση. Μόνος καί ἀνασφαλής, ἀνήσυχος καί ἀκατάστατος ὁ σημερινός νέος, προσπαθεῖ νά ἁπλώσει γέφυρες, νά ὑψώσει σημαία, νά φωνάξει. Σέ ἕνα κόσμο πού ἔχει καταφέρει νά σφραγίσει τίς θύρες διεξόδου ὁ νέος καταλήγει νά βουτήξει στόν κόσμο τῆς ἀπέλπιδης μοναξιᾶς καί ἀπελπισίας, ἀνεβάζοντας τά ποσοστά τῆς παιδικῆς κατάθλιψης στό τραγικό ποσοστό τοῦ 8% τοῦ παιδικοῦ πληθυσμοῦ.
Ἡ στείρα ἐπισήμανση τοῦ εὔρους καί βάθους τοῦ σύγχρονου αὐτοῦ προβλήματος χωρίς τή δυναμική μιᾶς νέας θεώρησης καί τήν προσφορά μιᾶς ἄλλης προοπτικῆς, θά ἀποτελοῦσε ἕνα ἀκόμη σφράγισμα τοῦ σύγχρονου ἀδιεξόδου.
Ἡ ποιότητα τῆς σχέσης τῶν γονέων μέ τά παιδιά τους ἀπό τά πρῶτα βρεφικά χρόνια θά βάλει τά θεμέλια γιά τήν πρόληψη ἀπό τή βίωση τῆς μελλοντικῆς μοναξιᾶς τῶν παιδιῶν καί τῶν ἐφήβων. Ἡ ἁπλή καθημερινή κίνηση τῶν γονιῶν νά ἀπεγκλωβιστοῦν ἀπό τή δίνη τῆς πολυπράγμονος ἐπαγγελματικῆς τους δραστηριότητας, νά σηκωθοῦν ἀπό τόν καναπέ τῆς ἀδιαφορίας γιά τό παιδί πού μέσα στό δικό τους σπίτι πλοηγεῖ μόνο του στόν κόσμο τοῦ διαδικτύου καὶ τῆς τηλεό-ρασης, προσφέροντάς του πρότυπα ἀγάπης καί δημιουργικότητας, θά θεμελιώσει τή νέα προοπτική γιά τό μέλλον.
Θωρακισμένος ὁ νέος μέ τή συναισθηματική πληρότητα πού τοῦ παρέχει ἡ ὑγιής οἰκογενειακή συμβολή, ψάχνει νά βρεῖ τό πεδίο πού θά ὑψώσει τή σημαία τοῦ δυναμισμοῦ του καί θά ξεδιπλώσει τά φτερά τῆς νεανικῆς του ὁρμῆς. Ἡ κοινωνική δραστηριότητα καί ἐνασχόληση καί οἱ ἀνθρωπιστικές ἐπιδιώξεις ἀποτε-λοῦν ἀνθρώπινες προσπάθειες πού ἁπλῶς δημιουργοῦν ὀμορφότερες συνθῆ-κες ἐπιβίωσης μέσα στήν παγερή ἀτμόσφαιρα τῆς φυλακῆς αὐτοῦ τοῦ κόσμου. Ἐμπλουτισμένη ὅμως ἡ νεανική δραστηριότητα μέσα στό χῶρο τῆς κοινωνίας τῆς Ἐκκλησίας μέ τό ὅραμα τῆς ἄλλης βιοτῆς τῶν ἀγωνιστῶν τῆς χριστιανικῆς πίστης καί τή ζωντάνια τῆς ἱεραποστολικῆς ὁρμῆς, δίνει τή δυνατότητα στό νέο νά βγεῖ ἀπό τόν ἑαυτό του καί νά σπάσει τά δεσμά τῆς φυλακῆς τοῦ σύγχρονου μοναχικοῦ κόσμου.
Ὅσοι ἔχουν τό ὀδυνηρό προνόμιο νά ζοῦν ἀπό κοντά τά παιδιά καί τούς νέους πού βιώνουν τή μοναξιά τοῦ πόνου τῆς ἀσθένειας, εὔκολα διαπιστώνουν ὅτι ἐκεῖνοι βρίσκονται αὐτόματα ἀπελευθερωμένοι ἀπό ὅσα δεσμεύουν τό σύγχρο-νο νέο στή μοναξιά τοῦ κόσμου τῆς ἀφθονίας καί τῆς καλοπέρασης. Τό βύθισμα στόν κόσμο τῆς ἐξωτερικῆς αὐτῆς δυσκολίας βοηθᾶ τό νέο νά ἀτενίσει μέ διαφορετικό βλέμμα τήν προοπτική τοῦ μέλλοντος. Ψάχνει νά βρεῖ τό στήριγμα πού θά μένει σταθερό στίς ἐξωτερικά διαφορετικές προϋποθέσεις του. Μπορεῖ εὔκολα νά συναντήσει τόν Μοναδικό στήν ἀνθρώπινη ἱστορία πού βίωσε στό ἔπακρο τή μοναξιά καί τήν πλήρη ἐγκατάλειψη ἐπάνω στό Σταυρό, τόν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό. Σ’ Αὐτόν μπορεῖ νά συναντήσει τόν ἀληθινό συμπαραστάτη πού ἔχει τή δυνατότητα νά κατανοήσει τό βάθος τῆς δικῆς του μοναξιᾶς.
Ἡ προσφορά τῆς ἀγάπης ἀπό τό περιβάλλον ὅπου τό παιδί καί ὁ νέος θά ἀναπτυχθοῦν καί θά ζήσουν, ἡ ἐμφύσηση τοῦ ὁράματος μιᾶς δημιουργικῆς ζω-
ῆς ἐμπνευσμένης ἀπό τήν προοπτική τῆς αἰωνιότητας καί ἡ ἀναζήτηση καί προσφορά τοῦ προτύπου Θυσίας καί Ἀγάπης πού μπορεῖ νά ἀντέξει καί στίς δυσκολότερες συνθῆκες, ἀποτελοῦν τά ἐχέγγυα μιᾶς φωτεινῆς προοπτικῆς καὶ δια-φορετικῆς θεώρησης τοῦ μέλλοντος ἀπό τόν εὐάλωτο στή νοσηρή μοναχικότητα σύγχρονο νέο.

Φώτιος Β. Κυρβασίλης
Σύντομο Βιογραφικό Σημείωμα

Ὁ Φώτιος Κυρβασίλης τοῦ Βασιλείου γεννήθηκε στή Θεσσαλονίκη, σπούδασε Ἰατρική στό Ἀριστοτέλειο Πανεπιστήμιο τῆς Θεσσαλονίκης καί ἔλαβε τήν εἰδικότητα τοῦ Παιδιάτρου τό 1998. Ἐξειδικεύτηκε στήν Παιδιατρική Πνευμολογία στή Μ. Βρετανία. Ὁρκίστηκε διδάκτορας τῆς Ἰατρικῆς Σχολῆς του ΑΠΘ τό 2001 καί διορίστηκε τό ἴδιο ἔτος ὡς Ἐπιμελητής τῆς Παιδοπνευμονολογικῆς Μονάδας της Γ΄ Παιδιατρικῆς Κλινικῆς τοῦ ΑΠΘ, στό Ἱπποκράτειο Νοσοκομεῖο Θεσσαλονίκης. Ἀπό τό 2006 ἐργάζεται στό ἴδιο τμῆμα μέ τήν ἰδιότητα τοῦ Λέκτορα Παιδιατρικῆς Πνευμονολογίας τοῦ ΑΠΘ. Εἶναι πατέρας τριῶν παιδιῶν.